Yetenek, insanın bir ya da daha fazla alanda doğuştan getirdiği tam olgunlaşmamış özellikleridir. Yetenek, kendini bir alanda istek, algılama ve refleks şeklinde göstermektedir. İlk aşamada kendini istek ile belli etmektedir. Dolayısıyla ilgi, yeteneğin bir parçası, diyebiliriz. Dolayısıyla yetenekli insanın en büyük özelliği alana karşı olan uygulamaları tekrar etmesidir. Buna bağlı olarak başarı ve başarısızlık onu hiç etkilememelidir. Sürekli çalışmalıdır. Tabi bunun altında yatan etken içinden gelen istek ve dürtüdür. Yeteneğin içerisinde barınan diğer bir unsur algılama ve histir. Yetenekli kişi yaptığı işi ya da alanındaki değişiklikleri önceden hmektedir. O hareketi ya da duyuyu genetiğinden gelen his ve algıyla onu daha önceden yapmışçasına içerisinden bir bilgi aktı çıkarmışçasına uygular. Tabi bunu htiği, algıladığı kadar doğru refleksi vermesi de önemlidir ki, işte bu noktada iyi bir uzmanın gözlemi doğal seçimi ortaya çıkarmaktadır. Algılama ve istek sonucu ortaya çıkan refleks, reaksiyonun(tepkinin) olgunlaşmamış kısmıdır. Örneğin; başımızın ya da yüzümüzün yanından geçen el hareketine karşılık olarak gözlerimizi istemsiz kırpmamız reflekse örnektir. İşte bu istemsiz hareketlerin daha çocukken bir noktaya ya da sonuca doğru gidişi yetenek hakkında bilgi edinmemizi sağlamaktadır. Fakat burada yetenekten bahsederken hareketlerin doğal uygulanması daha önceden tecrübe edinilmemiş bir uygulama olması önemlidir.
Yeteneğin nasıl gözlemlenmesi ile ilgili bilgi verdikten sonra istek, algılama ve refleksin istemli hareketlere dönüştürülmesi için sporda yetenek seçimi organizasyonunun önemli yeri vardır. Öncelikle yetenek seçimi organizasyonu bir kulüp tarafından yapılacaksa resmi kurumlardan gerekli izin alınması gereklidir. Ayrıca bu noktada belediye, milli eğitime bağlı özel ve devlet kuruluşları, sağlık kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, spor sağlık kuruluşları, bilgilendirilerek böylelikle organizasyona katılımın sağlanması gereklidir. Ayrıca yazılı ve sözlü bildiriler topluma yapılmalıdır. Aileler bilgilendirilerek sağlıklı yaşamda sporun önemine dair yazılar broşürler dağıtılmalıdır. Bu noktada yazı ve broşürlerin hazırlanmasında alanın uzmanlarına danışılarak akademik destekle bu noktada kullanılacak kelimelerde hassas olunmalıdır. Ayrıca duyuru kısmında değerli basınımızla işbirliği içerisinde çalışılmalıdır. Aslında yetenek seçimi organizasyonunun ilk ayağında resmi kurumlar ve sivil toplum örgütleriyle yapılan işbirliği vardır. İkinci Ayakta testler kısmı bulunmaktadır. Öncelikle testler 3 grupta toplanmaktadır. Birinci grup kinantropometrik testlerdir. Kinantropometrik testler çocukların temel gelişimi 3 başlıklı yazımda kinantropometrik testler ile ilgili bilgi verip bu anlamda yorumumu yapmıştım. Bu hususta öğrencilerin kilo, boy, bacak, kol, gövde ölçümleri alınarak motorik özellikleriyle ya da psiko sosyal yapısıyla karşılaştırıldığı gibi, önceki yıl ya da daha sonraki ölçümleriyle de karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır. Bunun yanında öğrencilerin vücut yağ oranları(body fat index), vücut kitle indeksi(body mass index) hesaplamasına yaramaktadır. 2. Grup testler biyomotor testlerdir. Biyomotor özellikler sporcunun hareket oluşumunu ve kalitesini ortaya çıkaracak özelliklerdir.
Bu özelikler temelde dayanıklılık, kuvvet, sürat, esneklik, koordinasyon sıralanabilir. Bunun yanında yardımcı motorik özellikler de bulunmaktadır. Çabukluk, çeviklik, güç, denge, elastizite, oryantasyon gibi özelliklerdir. Bu testler Dünya normlarına göre, eurofit test bataryası, Sovyet Askeri Okulları Test Bataryası, Amerikan Koleji Test Bataryası, Cooper Testleri, Astrand Testleri, Balke Testleri gibi farklı protokollere ayrılmaktadır. Örneğin; esneklik otur eriş testi eurofit uygulamalarında bir protokol uygulanırken, canadian testinde farklı bir protokol uygulanmaktadır. Dolayısıyla organizasyonda hangi bataryanın uygulandığı önemlidir ki skalalar ve parametreler ona göre yorumlanacaktır. Testlerde her bir test protokolünün başında bir test uzmanı bulunmalıdır. 3 grup da ise; psiko – sosyal testler bulunmaktadır. Bu testler genel de sporda psiko – sosyal bilimler uzmanı tarafından aileler ve öğrenciden mülakat tekniği ve anket yöntemiyle gözlemler projeksiyon testleri, prognoz(önceden tahmin) yöntemlerini yapabilecek uzmanlarla yapılmalıdır. Her spor branşının bir sosyo kültürel yapısı ve kişilik analizi bulunmaktadır. Bunu da bu noktada uzmanlar aracığıyla gözden geçirilmesinde fayda bulunmaktadır. Genelde ülkemizde testlerle bilimsel seçim yapılabildiği kamuoyu tarafından bilinmektedir. Fakat bilimsel seçimin bir ayrıntısı da doğal seçimi kullanmaktan geçmektedir. Dolayısıyla öğrenciyi spor branşının içerisinde de bir seçimden geçirilmeli test verileriyle karşılaştırılmalıdır.
3. Ayakta sporcularla ilgili branşlarına ilk paragraftada bahsedildiği gibi istek ve algıları doğrultusunda branşlarında gruplama işlemine alınmalıdır. Peki testler bizim işimize nerede yarayacak? Sorusunun cevabı aslında buradadır. Gruplar az yetenekli orta ve çok yetenekli gruplara istekleri doğrultusunda ayrılarak organizasyon gruplardan kendini geliştiren sporcular geçiş yapmalıdır. Artık sporcular bilimsel ve tecrübeye dayanan antrenmanlarla gelişmeye hazırdır. Tabi günümüzde biyokimyasal ve genetik yöntemlerle de yetenek seçimi yapılmaktadır. Son yıllarda ACE geniyle ilgili çalışmalar yapılmıştır. Fakat bunu da okuyucularımızın araştırmasına ve yazılarımı takibine bırakıyorum. Haftaya Yaşam ve Fitness konumla görüşmek üzere…
Spor ve egzersizle sağlıklı, mutlu, esenlik dolu günler dilerim. İyi Haftalar…