Covid 19 yaklaşık 2 yıldır etkisini göstermeye devam etmekte, bu süreçte spor kulüpleri, okul sporları yavaş yavaş normalleşmeye hazırlanıyor. Özellikle birçok federasyonda liglerin kesintisiz devam etmesine kesin gözüyle bakılıyor. Fakat hala vaka sayılarında düşüş görülmedi desek hiç de yanılmış olmayız. Ayrıca amatör spor federasyonlarından bu yarışmalara giriş şartlarının korona önlemleri de göz önüne alınacağı konusunda bir açıklama yapılmadı. Amatörlerle ilgili seyirci yönergesi de şu an belli değil. Ama bunları konuşurken en önemlisi kontrollü antrenmanların başlaması gerektiğini düşünüyorum. Amatör spor kulüplerinin 2 yıldan bu yana faal olmadıklarını düşünürsek, sporcuların da aynı durumda olduğu aşikar. Antrenman uygulamalarında gerekli önlemler alınmalıdır.
Sporcularda yaklaşık 3 - 4 haftalık arada tüm motorik özellikler antrenman yapmadığı düzeye geri dönmektedir. Bu ara verme sürecinde sporcuların normal saha antrenman ve müsabakalarını yapmadıklarını düşünürsek uygulamaların uzun süre adaptasyonla birlikte gerçekleştirilmesi gerektiği düşünülmelidir. Geçen sene profesyonel kulüplerin ciddi sakatlık ve yaralanmamalarla karşı karşıya kaldıkları göz önüne alınırsa bu sürecin amatörde benzer duruma sahne olacağı ihtimal diye düşünüyorum. Bunun önüne geçmek için kulüplerimiz hazırlık süreçlerini daha uzun şekilde periyotlamaları gerekmektedir. Amatör ve orta liglerdeki sporcuların birçoğu detrainning durumunda olduğu varsayılmalıdır. Detrainning antrenmansız kalma anlamına gelmektedir. Bu durumun kompanze(telafi) edilebilmesi için antrenman hazırlık sürecinin daha uzatılarak aerobik; yani daha düşük yoğunluklu antrenmanların uzun tutularak geçişin döneme yayılması önemlidir. Bunun için kulüplerimiz önlem amaçlı uzun süreli düşük yoğunluklu antrenmanlarla sporcuları bu duruma hazırlamalıdırlar. Çünkü kardiyovasküler(Kalp dolaşım) sistem bu geçiş sürecinde hızlı atım durumundadır. Oysaki programlı spor ve egzersiz yapan bireylerde bu atımın dinlenme durumunda normal bireylere göre daha düşük olması beklenmektedir. Kaldı ki, amatör kulüplerin çoğunda orta yaşta sporcular da bulunmaktadır. Bu sebep bile bu durumu destekleyen ciddi bir gerekçedir. Spor ve egzersiz yapan bireylerde kalp dolaşım sisteminin daha verimli ve ekonomik çalışması söz konusudur. Bu durumun oluşması bir atımdaki organizmaya pompaladığı kan miktarının daha fazla olduğu gibi aynı zamanda oksidatif enzimlerin aktifleşmesi daha fazla enerji oluşumunu sağlamasındandır. Buna bağlı olarak kan miktarının daha fazla olması da ister istemez solunum mekanizmasının da hem daha etkin hem de ekonomik çalışmasını beraberinde getirmektedir.
Bilindiği üzere kan, hemoglobinleri sayesinde oksijeni taşımaktadır. Dolayısıyla kalbin verimli çalışması solunum sisteminin de verimli çalışmasını beraberinde getirmektedir. Şunu da söylemek gerekir ki, kalıtımsal faktörler de bu parametrelere etki etmektedir. Bu süreci en iyi geliştiren antrenmanlar aerobik(uzun süreli düşük yoğunluklu) dediğimiz çalışmalardır. Ben bu noktada belediyemizin ve bazı gruplarımızın düzenlediği bisiklet turlarına katılımı çok önemsiyorum. Aynı zamanda yine belediyemizin düzenlediği kalistenik egzersiz(Pilates, aerobik, yoga vb.) grupları bulunmaktadır. İnan olun bu etkinlikler de amatör sporcularımıza uyum açısından katkı sağlamaktadır. Futbolcularımız ve diğer amatör sporcularımız bu tur ve etkinliklere katılarak bu sürece en azından uyumla girmelidirler. İlle takım sporları yapan sporcular aynı faaliyetleri yapacak diye bir şey yok, uyum açısından bu etkinlikler de sporculara kalp dolaşım ve solunum sistemi; bunun yanında kas, eklem ve sinir sistemleri açısından faydası olmaktadır. Takım sporlarıyla ilgilenen yetişkin sporcular amatör de olsa en az 50 ml/kg/dk. civarında maksimum oksijen tüketim(MaxVo2 – Aerobik Güç) seviyesinde olmaları gerekmektedir. Bunun seviyenin altındaki her durumda sporcuların nabzında ani çıkış ve düşüşler daha sık oluşmaktadır. Bu da uzun süreli verilen aralarda uyum olmamasını göstermekte ve sağlık açısından riskli olabilmektedir. Tabi ki bunu sadece kalbin debisi(cardiak output) ile açıklayamayız. Aynı zamanda kapillarizasyon dediğimiz kılcal damarlardaki artış çok önemli bir faktördür. Özellikle spor yapan bireylerde kılcal damarlar 21 gün ve üstü verilen aralarda kan akımında düşüş olacağından normal düzeylere aşamalı bir şekilde dönmektedir. Kılcal damarlar sayesinde ana damarlarlardan ara damarlar yoluyla kas hücrelerine daha fazla kan ve oksijen gönderilmektedir. Bu uyum, dayanıklılık anlamında önemli faktördür. Aynı zamanda kaslara çabuk oksijen gönderilmesi, kas liflerinin(kas hücrelerinin) içerisindeki myofibrillerin gerimindeki artış ve boyuna sayılarının artışı, mitokondri sayılarının artışı gibi faktörler sakatlıklardan korunmak için çok önemli fizyolojik ölçütlerdir. Ayrıca; diğer önemli bir uyarı, uyum sağlanmayan durumda yapılan aşırı uzun egzersizlerdir. Zaman zaman aşırı uzun egzersizlere de kalp dolaşım ve solunum sisteminin bir noktadan sonra uyumu gerçekleşmemesi dikkatli olunması gereken bir durumdur. Az antrene olmuş sporcularda bu fazlasıyla görülmektedir. Bu sebeple covid geçirmiş ya da bu süreci aşırı inaktif durumda yaşayanlar için riskli olabilir. Nitekim, son organizasyonlarda profesyonel sporcularda bile çok aşırı eforlarda bu durumla karşı karşıya kalındı. Ancak amatörde bu durumlarla karşılaşırsak profesyonel ortamlarda telafisi olan ya da şanslı olunan durumun tersi bir sonuçla karşılaşabiliriz.
Sonuç olarak amatörlerde antrenman metod ve uygulamaları açısından önlemin daha uzun ve uyum periyotlarıyla sağlanması gerekmektedir. Sahadaki ambulans ve içerisindeki sağlık ekipmanlarının yeterli düzeyde olması çok önemlidir. Amatör müsabalardaki covid 19 ile ilgili seyirci yönergesi çalışmalarının yapılmasının yanında stadyum ya da spor alanlarına uyarı levhalarının asılması şart gibi görünüyor. Özellikle halı sahada futbol oynayan ve fitness salonlarında çalışan üyelerin de bu konuda kolestrol, tansiyon, kan şekeri gibi değerlerini kontrol ettirmeleri gerekmektedir.
Herkese mutlu, sağlıklı, egzersiz ve sporla dolu günler dilerim.
Esenlikle kalın…
