Antrenör, sporcunun motorik, psikolojik ve zihinsel özelliklerini belirli metod ve tekniklerle antrene ederek ve bu çalışmaları branşa göre planlayıp sistematik uygulamalar haline getiren kişiye denir. Bu tanım hakkında uzunca düşünüldüğünde sadece çalıştırmak antrenörlük ihtiyacını karşılamamaktadır. Aynı zamanda ilgili branşın çağımız gereklilikleri doğrultusunda antrene edilmesi ve çevresel şartlar akla gelmelidir. Kısacası antrenör, branşın aktüel konularını takip etmelidir.
Antrenörlükte amaç çok önemlidir. Amaç dendiğinde bir çok detaydan bahsetmek mümkündür. Antrenörün çalıştırdığı grubun özellikleri ve antrenman sonrasında ve sırasında karşılaşacağı durum bu detaylardan bazılarıdır. Örneğin, katılımcı antrenörün amacı, spora katılımı sağlamaktır. Okul sporları, amatör takımların antrenörleri, veteran takım antrenörlüğü, branşın beceri ve koordinasyon ya da fiziksel uygunluk, zindelik, esenlik amaçlarını içerdiği gibi öğrenciye ya da üyeye sağlık, psikoloji ve sosyal konuları destekleyici antrenördür. Katılımcı antrenör aslında toplam sağlık durumunu etkilediğinden bir ülkede önemli yere sahiptir. Günümüzde diğer bir antrenörlük türü alt yapı antrenörüdür. Bu noktada profesyonel kazancı(prestij, ekonomik, kariyer) olan antrenörlerin “profesyonel kulüplerin” alt yapılarında yer alıp görev yapan antrenördür. Bu antrenör grubu da ayrı ele alınmalıdır. Çünkü, sporcuları profesyonel yaşama hazırlayan antrenörlerdir. Profesyonel sporla ve branşla ilgili bir çok bilgiye sahip olmalıdırlar. Özellikle branşın multidisipliner yapısına çok iyi uyum sağlayabilmelidirler. Bu antrenör tek başına görevli değildir. Altyapı takım doktoru, alt yapı kondisyoneri, alt yapı fizyoterapisti ve altyapı mentörüyle birlikte çalışabilmelidir. Ayrıca, katılımcı sporculardan yani alt gruplardan az da olsa uygun olan sporcuları seçebilme özelliğine sahip olmalıdırlar. Üçüncü grup ise, performans antrenörüdür. Performans antrenörü profesyonel sporcuları 15 ile 18 yaşından itibaren sporculuk kariyeri boyunca takip eden antrenördür. Performans konularına hakim olduğu gibi multidisipliner çalışma uygulamalarını çok iyi bilmelidir. Branşa yönelik sonuca götürebilecek uygulamaları zihninde oluşturabilmelidir. Sadece genel kabul görmüş teknik ve taktikler değil; keşif yeteneği de olmalıdır. Amaçlara göre antrenörde son tür, Teknik Direktördür. Bu antrenör, daha çok yöneticidir. Her ne kadar antrenör sınıfına girse de antrenmanlarda çok önemli noktalarda müdahale etmektedir. Özellikle kondisyon ve beceri antrenmanlara aşırı müdahale etmemektedir. Daha çok taktik ve strateji konularında öne çıkmaktadır. Astlarını yönlendirmektedir. Fakat, sağlık, performans ve sosyal alanda kulüpteki bir çok konuyu yönetebilme kabiliyetine sahip olmalıdır. Yönetim yeteneğinin ön plana çıktığı antrenörlük türüdür.
Amaçlarına göre antrenörler hakkında bilgi verdikten sonra, Türkiye’ deki antrenör eğitimi ile ilgili kritik yapmakta fayda var. Antrenörlük eğitimi Federasyonlarımızın “Eğitim Talimatları Yönetmeliğinde” yer almaktadır. Federasyonlar, özerk, bağımsız ve bağımlı federasyonlar olarak ayrılmakta ve her federasyonun farklı eğitim talimatları bulunmaktadır. Futbol Federasyonu, tek özerk federasyonumuzdur. Özerk federasyonlar kanunla özerkleşmektedir. Futbol federasyonu, eğitim sistemleri E, D, C, B, A elit, A pro olmak üzere 6 adet antrenörlük diplomasını gruplara ayırmaktadır. Bunun yanında ilave olarak menejerlik, kondisyonerlik ve gönüllü çalışan olmak üzere yan grupları da bulunmaktadır. Futbol Federasyonunda daha çok Lig seviyesi baz alınarak, bazı kademelerde alt yapı ibareleri bulunmaktadır. Bu noktada ayrım lig seviyelerine göre belirlenmiştir. Oysa, katılımcı antrenörlük ve altyapı antrenörlüğü bazında kademeler oluşturulmalıdır. Böylelikle sporun daha fazla yaygınlaştırılması sağlanmış olacaktır. Ayrıca sporcular profesyonel olabilmek için hangi fedakarlıkları yapmaları gerektiği de daha iyi idrak edilecektir. Basketbol Federasyonunda da kademeler E, D, C, B, A olarak ayrılmaktadır. Basketbolda biraz daha alt yapı konusunda ibareler konmuş ancak D kademe maça çıkar ibaresi mevcuttur. Yine, katılımcı antrenörlük olarak değerlendirilmeli böylelikle sporun yaygınlaştırılması sağlanmalıdır. Diğer federasyonlarımız 5 kademe üzerinden değerlendirilmektedir. 1. Kademe yardımcı antrenörlük olarak ifade edilmektedir. 1. Kademe herhangi bir salon ya da kulüp açma yetkisi yoktur. Burada da 2. Kademe antrenör yetkilendirilmiştir. Bu da ciddi sorunlara sebep olduğu gibi, yanlış yaygınlaşma söz konusu olmaktadır . Oysa ki, katılımcı antrenör oluşturularak herkesin ilgili branşı gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır. Hatta detaylı incelendiğinde yaz okulları bile istenilse şu durumda kanuna göre organizasyon hatalarıyla dolu. Akla şu soru gelebilir. Hocam herkese antrenörlük belgesi mi vericez? Hayır… Katılımcı Antrenörler alt yapı antrenörleri ve performans antrenörleri, kaliteli ve amaca uygun eğitim almalıdır. Günümüzde 1. Kademe antrenör olacak bir kişi 12 günlük kısa bir eğitimle antrenör olmaktadır. Bunun 1 haftası Temel Eğitim(Genel Antrenman, Spor Psikolojisi, Öğretim Yöntemleri, Psikomotor gelişim, anatomi, beslenme vb.) 1 hafta uygulama(Teknik, Taktik, gözlem vb.) eğitimidir. Genelde federasyonlarda eğitim kurullarında üniversitelerden hocalarımız bulunmaktadır. Ancak, antrenör hangi amaçla bu belgeyi alıyor. Örneğin, Üniversitelerimizin antrenörlük eğitim mezunları, kursun hepsinden muaf edilerek direkt performans antrenörlüğü verilmemelidir. Bu şu an ki kademe eğitimlerinde 3. Kademeye denk gelmektedir. Bu da öğrencilerin günceli takip etmemesine sabep olmaktadır. Katılımcı antrenörlükten performans antrenörlüğüne geçiş farklı şartları içererek, geçiş sağlanmalıdır. Yine herhangi bir sporu bırakmış kişiye 12 günlük bir eğitimle de bu belgeler verilmesi de çok yanlıştır. Günümüzde uzun yıllar eğitim alan bir kişinin bile bazı bilgileri tam sindiremediğini düşünürsek, bu uygulamanın ne kadar yanlış bir düşünce olduğu daha iyi anlaşılabilir. Bu eğitimler tamamen üniversiteler üzerinden verilmelidir. Temel eğitimler 3 aylık uzaktan eğitim sistemiyle ve uygulama eğitimler ise, stajla birlikte haftada 1 – 2 gün 1 yıllık bir eğitimi kapsamalıdır. Ayrıca yukarıda belirtilen gibi antrenörler, amaçlarına göre sınıflandırılmalıdır. Örneğin, alt yapı antrenörleri, Branşa Yönelik Sporda öğretim Yöntemleri, Branşa Yönelik beceri öğrenimi, Gelişim antrenman bilgisi ve uzun vadeli sporcu gelişimi gibi dersler müfredata eklenmelidir. Katılımcı antrenörler, Spor sağlık, Koruyucu hekimlik uygulamaları eğitimleri eklenmelidir. Performans belgeleri ise, branşın uzmanları tarafından tekrardan değerlendirilmelidir. Günümüzde sporun gelişimi federasyonların eğitim kurullarının tekrardan gözden geçirilmesiyle mümkündür. Yorumun devamını siz değerli okuyucularıma bırakıyorum. Herkese sağlık, mutluluk ve sporla dolu haftalar dilerim. Esenlikle kalın.